Rehabilitacja kolana po ACL

Rekonstrukcja więzadła krzyżowego przedniego (ACL) jest jednym z najczęściej przeprowadzanych zabiegów na kolanie w Polsce. Uraz ten dotyczy zarówno zawodowych sportowców, jak i osób pragnących uprawiać sport rekreacyjnie. Najczęściej występuje u sportowców, którzy wykonują dużo obrotów i zwodów podczas treningu, takich jak piłka nożna, koszykówka czy rugby. Osoby jeżdżące na nartach również często narażone są na tego rodzaju kontuzje. Statystycznie, ryzyko zerwania ACL u kobiet trenujących te same dyscypliny sportowe jest od 3-6 razy większe niż u mężczyzn. Fizjoterapia odgrywa kluczową rolę w pomyślnym powrocie do zdrowia zarówno pacjentów leczonych chirurgicznie, jak i niechirurgicznie. Co ciekawe, protokoły rehabilitacji ACL różnią się znacznie, a wśród praktyków panuje niewielki konsensus.

female buckling knee orthosis knee support brace after surgery leg

Obecnie strategia rehabilitacji coraz bardziej opiera się na zaangażowaniu pacjenta, a stosowane nowe metody pomagają przyspieszyć proces powrotu do zdrowia. Szczególnie istotne jest przywrócenie pacjentowi możliwości uprawiania sportu po rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego (ACLR). W literaturze naukowej coraz większą uwagę zwraca się również na aspekt psychologiczny powrotu do zdrowia, z początkowymi obiecującymi wynikami.

injured man doing physiotherapy exercises walking

Więzadło krzyżowe przednie (ACL) to szerokie więzadło znajdujące się wewnątrz stawu kolanowego, które rozciąga się od tylnego-przyśrodkowego wyrostka bocznego kości udowej do przedniej powierzchni międzykłykciowej kości piszczelowej. Zerwania ACL stanowią dość częste urazy w Polsce i na świecie. Większość pacjentów doznaje urazu ACL w wyniku nagłego i urazowego zdarzenia podczas uprawiania sportu lub innych aktywności. ACL jest szczególnie podatne na naprężenia obrotowe, a zerwania często występują podczas ruchów skrętnych. Osoby z ostrym zerwaniem ACL zazwyczaj zgłaszają duży obrzęk stawu, niestabilność, ograniczony zakres ruchu i ból związany z obciążeniem po urazie. Pacjenci z przewlekłym zerwaniem ACL doświadczają okresowej niestabilności kolana i ogólnego bólu kolana, szczególnie podczas ruchów obrotowych. Badanie fizykalne i wywiad pacjenta są wystarczające do postawienia diagnozy zerwania ACL. Jednak badanie obrazowe, takie jak rezonans magnetyczny (MRI), jest kluczowe w ocenie i planowaniu chirurgicznym w przypadku ACL, ponieważ współistniejące uszkodzenie łąkotki jest częste i może wymagać skomplikowanej lub dwuetapowej naprawy. Decyzja o przeprowadzeniu rekonstrukcji ACL powinna uwzględniać wiele czynników, takich jak poziom aktywności pacjenta, uprawiany sport, stopień niestabilności i obecność uszkodzenia łąkotki.

physiotherapist helping patient front view

physiotherapist helping female patient her clinic 1

Niektóre osoby lepiej tolerują zerwany ACL w kolanie niż inne, dlatego decyzja o poddaniu się operacji wymaga długiej i świadomej dyskusji opartej na celach pacjenta oraz jego zdolności do przestrzegania rygorystycznej rehabilitacji. Leczenie nieoperacyjne jest zwykle preferowane przez osoby starsze, mniej aktywne i obejmuje wczesną terapię, stosowanie szyny oraz modyfikację aktywności. Uniwersytet Delaware w USA opracował narzędzie, które pomaga lekarzom określić, kto może odnieść największe korzyści z leczenia nieoperacyjnego, a kto powinien poddać się operacji. Metoda ta opiera się na kombinacji testów prowokacyjnych, takich jak skakanie na jednej nodze, oraz ocenie częstości występowania niestabilności po urazie. Wykazano, że narzędzie to pomaga w określaniu, którzy pacjenci posiadają wystarczające mechanizmy, pozwalające na swobodne korzystanie z życia i sportu z zerwanym ACL bez konieczności operacji.

closeup woman receiving pressotherapy wellness center

Sukces operacji to tylko połowa drogi do powrotu do pełnej sprawności, ponieważ kluczowym elementem procesu leczenia jest odpowiednio szybko rozpoczęta rehabilitacja. Postępowanie fizjoterapeutyczne może się różnić w zależności od zastosowanej techniki operacyjnej. Niemniej jednak, niezależnie od wybranej metody, poszczególne etapy rehabilitacji po rekonstrukcji ACL powinny ZAWSZE być dostosowane indywidualnie do potrzeb każdego pacjenta. Średni czas powrotu do pełnej sprawności wynosi od 6 do 12 miesięcy. Niemniej jednak, czasami może się zdarzyć, że ten okres jest dłuższy, a na jego długość wpływa wiele czynników np.: wiek, czy poziom wytrenowania pacjenta.

hands physiotherapist woman gluing red color medical tape onnother black color tape knee patient

I etap – Rekonwalescencja: Ten etap trwa od momentu operacji do około 2 tygodni. Głównym celem jest zmniejszenie obrzęku, przywrócenie prawidłowej biomechaniki stawu kolanowego (w szczególności pełnego wyprostu/przeprostu), nauka prawidłowego chodu i stopniowe obciążanie operowanej kończyny (jeśli jest to możliwe). Ważne jest również nauczenie pacjenta aktywacji mięśnia czworogłowego uda.

II etap – Rozszerzanie zakresu ruchu: Ten etap trwa od 2 do 12 tygodni. Głównym celem jest osiągnięcie pełnego wyprostu i zgięcia kolana powyżej 130 stopni. W tym okresie pacjent rozpoczyna również pracę nad wzmacnianiem wszystkich mięśni operowanej kończyny, korzystając z rowerka stacjonarnego i ćwicząc propriocepcję.

III etap – Uzyskanie pełnego zakresu ruchomości: Ten etap trwa od 3 do 6 miesięcy. W tym czasie pacjent powinien mieć już pełny zakres ruchu, siłę i moc mięśniową w operowanej nodze. Celem tego etapu jest również powrót do normalnego chodu i ćwiczeń specyficznych dla danej dyscypliny sportowej, którą pacjent uprawiał przed operacją.

IV etap – Powrót do pełnej sprawności: Ten etap trwa od 6 miesięcy do momentu pełnego powrotu do wcześniejszego poziomu aktywności fizycznej, włącznie z uprawianiem sportu. Pacjent stopniowo wraca do aktywności sportowej, zaczynając od treningów o niższym natężeniu, bez kontaktu z innymi zawodnikami, a następnie przechodząc do rozgrywania meczów i udziału w zawodach.

Nowe metody rehabilitacji po rekonstrukcji ACL zdobywają popularność i stanowią ekscytujące rozwiązania. Kilka z tych metod to:

Elektryczna stymulacja nerwowo-mięśniowa (NMES): Wykorzystuje się elektryczne impulsy do pobudzania mięśni, co może przyspieszyć proces rehabilitacji. NMES może pomóc w przywracaniu siły i funkcji mięśniowej.
Ograniczenie przepływu krwi: Metoda ta polega na stosowaniu specjalnych mankietów na kończynach, które kontrolują przepływ krwi. Ograniczenie przepływu krwi może stymulować proces gojenia się tkanek i przyczyniać się do szybszego powrotu do pełnej sprawności.
Wsparcie psychospołeczne: Wsparcie emocjonalne i psychologiczne odgrywa istotną rolę w procesie rehabilitacji. Pacjenci mogą korzystać z terapii psychologicznej, wsparcia grupowego lub indywidualnego, aby radzić sobie z wyzwaniami emocjonalnymi związanymi z urazem i powrotem do aktywności fizycznej.
Wczesne wzmacnianie synergistyczne kończyny dolnej: Trening i wzmacnianie zdrowej, nieoperowanej kończyny dolnej może pomóc w utrzymaniu ogólnej kondycji fizycznej i równowagi podczas rekonwalescencji. Wczesne zaangażowanie zdrowej kończyny może wpływać korzystnie na proces rehabilitacji.
Kinesjotaping: Metoda ta polega na aplikowaniu elastycznych taśm na skórę w celu poprawy stabilności stawu i wspomagania procesu gojenia. Kinesjotaping może być stosowany jako uzupełnienie standardowej rehabilitacji.

Wprowadzenie tych nowych metod do procesu rehabilitacji ACLR może przyczynić się do skrócenia czasu rekonwalescencji, poprawy funkcji i szybszego powrotu do pełnej aktywności fizycznej. W każdym przypadku należy jednak dostosować rehabilitację do indywidualnych potrzeb i postępu pacjenta.

physiotherapist using electro stimulation prepare treatment knee pain

Elektryczna stymulacja nerwowo-mięśniowa (NMES) podczas pooperacyjnej rehabilitacji ACLR wykazała skuteczność w zwiększaniu siły mięśnia czworogłowego uda i redukcji deficytów siły. Celem NMES jest ułatwienie aktywacji zahamowanych mięśni artrogennych (AMI), co prowadzi do zwiększonej aktywacji większej liczby włókien mięśniowych typu IIA i opóźnienia w zaniku mięśni Wysoka intensywność NMES stosowana w początkowym okresie rehabilitacji okazała się skuteczna w przeciwdziałaniu wczesnej atrofii mięśni i utrzymaniu siły mięśniowej.

Wykorzystanie NMES w rehabilitacji po rekonstrukcji ACL pozwala na wcześniejsze zaangażowanie mięśnia czworogłowego uda, który odgrywa kluczową rolę w stabilizacji i funkcjonowaniu kolana. Poprzez stymulację elektryczną, NMES pomaga pacjentom w osiągnięciu pełnej siły mięśniowej, co przyspiesza proces powrotu do aktywności sportowej i codziennych czynności.

physical therapist applying kinesio tape male patient knee kinesiology physical therapy rehabilit

Psychospołeczne podejście do powrotu do sportu

Powrót do sportu i poziomu wydolności sprzed urazu jest głównym celem po operacji ACLR, jednak powtórne kontuzje zawsze stanowią przeszkodę w osiągnięciu tego celu. W 2 lata po operacji po ACLR, pacjenci są prawie sześć razy bardziej narażeni na doznanie drugiego urazu ACL, przy czym kobiety mają znacznie większe ryzyko niż mężczyźni. Powrót do sportu również stwarza ryzyko gojenia się przeszczepu, pęknięcia wszczepu, dlatego określenie dokładnych ram czasowych do wznowienia uprawiania sportu może być trudne. Urazy ACL często występują jednocześnie z innymi patologiami stawu kolanowego, w tym urazami więzadeł, łąkotek i chrząstek, które mogą wpływać na wskaźniki powrotu do sportu. Zmiany chrzęstne poniesione przed lub w trakcie urazu ACL mogą wydłużyć czas powrotu do sportu pacjentów po ACLR, biorąc pod uwagę dłuższy okres gojenia wymagany w przypadku zmian chrzęstnych w obrębie stawu kolanowego.

Strach przed ponownym zerwaniem

Strach przed ponowną kontuzją i gotowość do powrotu do sportu to jedne z najczęstszych problemów psychologicznych, z jakimi borykają się sportowcy podczas rekonwalescencji ACLR. Zwykle obawy sportowców obejmują niezdolność do wykonywania ćwiczeń na poprzednich poziomach sportowych, niewystarczające wsparcie społeczne, brak sportowej tożsamości lub presję powrotu do sportu.

Rehabilitacja po rekonstrukcji ACL staje się coraz bardziej zindywidualizowana dzięki postępowi w technikach chirurgicznych i metodach rehabilitacji. Protokoły rehabilitacyjne ewoluują w kierunku podejścia skoncentrowanego na pacjencie, uwzględniając modyfikacje dostosowane do specyficznych potrzeb i tempa postępów każdego pacjenta. Takie indywidualne podejście do rehabilitacji przynosi lepsze rezultaty i pozwala pacjentom szybciej powrócić do uprawiania sportu.